CD-ROM i Amiga (6-7/94, str. 10) Dla uûytkowników komputerów IBM kompatybilnych, CD-ROM od dawna nie jest niczym nadzwyczajnym. Co wiëcej, stanowi niezbëdne wyposaûenie uûytkownika Windows NT, czy OS/2. Wôród amigowców jak dotychczas sië nie przyjâî. Dopiero rynkowy sukces Amigi CD-32 pozwala mieê nadziejë na upowszechnienie sië napëdu CD-ROM. Jak dotychczas dwie próby Commodore wejôcia na rynek z napëdami optycznymi okazaîy sië kompletnymi niewypaîami. CDTV sprzedawaî sië bardzo kiepsko podobnie jak zewnëtrzny napëd do Amigi 500 oznaczony symbolem A570. Jak marny byî popyt na te urzâdzenia najlepiej ôwiadczâ ich ceny pod koniec ubiegîego roku. Komplet CDTV z klawiaturâ i stacjâ dysków moûna byîo kupiê w RFN za okoîo 220 DM. Przyczynâ tej klëski Commodore byî z pewnoôciâ brak oprogramowania. Dlaczego jednak firmy softwarowe nie zainteresowaîy sië produkcjâ gier na CD pozostanie ich tajemnicâ. Na szczëôcie, w przypadku Amigi CD-32, sytuacje zdaje sië byê caîkowicie odmienna. Kilkamaôcie tytuîów ukazaîo sië niemal równoczeônie z rozpoczëciem sprzedaûy CD-32, a spory popyt prawdopodobnie zachëci producentów do uwzglëdnienia gier na CD-ROM w swoich planach wydawniczych. Z tego powodu uznaîem za wîaôciwe zapoznaê czytelników z funkcjonowaniem i zasadâ dziaîania stacji dysków optycznych. CD-ROM to nic innego niû zwykîa pîyta kompaktowa, na której zamiast zdigitalizowanej muzyki, zapisane sâ programy lub dane. Analogicznie jak w przypadku dyskietki, czy dysku twardego (na których dane sâ zakodowane poprzez zmianë namagnesowaï noônika), kodowanie odbywa sië poprzez zróûnicowanie wîaôciwoôci optycznych noônika. Promieï laserowy odczytujâcy zawartoôê dysku, trafia na powierzchnië i odbija sië od niej, trafiajâc lub nie trafiajâc w soczewkë odbiorczâ. Powstaje w ten sposób cyfrowy strumieï danych skîadajâcy sië z wîâczeï i wyîâczeï w okreôlonych odstëpach czasu. Zwykîe dyskietki i dyski twarde sâ zorganizowane wedîug takiego samego schematu. Ich powierzchnia jest podzielona na koncentryczne krëgi zwane ôcieûkami (ang.:track) i sektory majâce wyglâd przypominajâcy kawaîek tortu. W ten sposób dysk jest dzielony na fragmenty, z których kaûdy jest okreôlony parâ wspóîrzëdnych umoûliwiajâcâ jego bezbîëdnâ identyfikacjë. Taki fragment jest jednoczeônie najmniejszâ czëôciâ dysku, którâ gîowica moûe odczytaê lub zapisaê. W przypadku dysku optycznego sytuacja wyglâda odmiennie. Poniewaû nie jest to w gruncie rzeczy nic innego niû dysk audio, podlega on identycznym ograniczeniom. Dane muszâ byê odczytywane w sposób ciâgîy, co wyklucza podziaî na ôcieûki. Precyzujâc: na dysku CD znajduje sië jedna dîuga ôcieûka w formie spirali. Kolejnym problemem jest ograniczona czuîoôê soczewki odbiorczej, uniemoûliwiajâca zagëszczenie zapisu danych w miarë zbliûania sië do ôrodka dysku. Poniewaû szybkoôê strumienia danych musi pozostaê staîa. Wymaga to stopniowego zwiekszania prëdkoôci obrotowej dysku, która w jego obszarze zbliûonym do ôrodka osiâga ok. 500obr/s. Brak podziaîu na sektory jest przyczynâ najbardziej denerwujâcej cechy CD-ROM, czyli powolnoôci odczytu. Gîowica odczytujâca musi przeszukiwaê dysk w poszukiwaniu ûâdanego pliku poruszajâc sië wedîug ôcieûki, przez co ôredni czas dostëpu do pliku jest nie krótszy niû 200 ms (zwykîy dysk AT-BUS - ok. 13 ms). Zapis danych na CD-ROM Juû sama nazwa CD-ROM pozwala domyôlaê sië bolesnej prawdy, ûe zapisywanie danych na dysku CD w warunkach domowych nie jest moûliwe. Zapisu dokonuje sië od razu w procesie produkcji dysku i nie moûna go juû w ûaden sposób skasowaê i zapisaê na nowo. Istniejâ jednak juû dyski, które moûna zapisywaê wielokrotnie, na wczeôniej nie wykorzystanych jego fragmentach (np. PhotoCD firmy Kodak). Do odczytu takich dysków potrzebny jest tzw. Multisession CD-ROM Drive. Dotychczas nie skonstruowano urzâdzenia, które moûna by zakwalifikowaê jako CD-ROM Maker do uûytku domowego. Najtaïsze tego rodzaju maszyny kosztujâ ok. 12000 DM wraz z oprogramowaniem, a koszt produkcji jednego dysku waha sië w granicach 50-60 DM. Dla porównania: w produkcji przemysîowej koszt jednego dysku nie przekracza 4 DM. Oprócz tego dyski wykonane CD-ROM Makerem sâ bardzo wraûliwe na podwyûszonâ temperaturë. Standard zapisu. Na szczëôcie dla uûytkowników, stosunkowo wczeônie ustaliî sië jednolity system zapisu danych ISO 9660 zwany teû High Sierra. Dyski zapisane w tym formacie moûna odczytywaê na kaûdym komputerze pod warunkiem posiadania odpowiedniego drivera. W przypadku Amigi, ich nabycie nie stanowi juû problemu. Na poczâtku stycznia pojawiîo sië takûe oprogramowanie (PhotoworX) pozwalajâce na odczyt dysków PhotoCD Kodaka. Pomimo braku podziaîu powierzchni dysku na sektory w tradycyjnym tego sîowa znaczeniu, w celu zapewnienia moûliwoôci zastosowania algorytmów kontroli poprawnoôci zapisu i korekcji bîëdów, niezbëdne okazaîo sië podzielenie scieûki danych na bloki. Najnowsze napëdy CD-ROM oznaczone symbolem XA (Extended Architecture) wykorzystujâ dwa rodzaje procedur korekcji bîëdów: dla danych audio i video (2324 bit/block) - bez bitów kontrolnych, dla programów (2048 bitów danych) i 276 bitów kontrolnych. Pozwala to na optymalizacjë wykorzystania pojemnoôci dysku przy zminimalizowaniu ryzyka utraty danych. Jeden czy kilka przekîamanych bitów na obrazku nie musi od razu powodowaê ûadnych fatalnych konsekwencji, a zastosowanie tej techniki w nowszych napëdach XA pozwala na ich wykorzystanie w charakterze zwykîych odtwarzaczy audio CD. Zakup napëdu CD-ROM Przy zakupie CD-ROM naleûy zwróciê uwagë na parë istotnych cech, którymi powinien charakteryzowaê sië wybrany przez Was napëd, jeôli nie chcecie zostaê zdegradowani do rangi posiadaczy sprzëtu muzealnego. Rozwój techniki komputerowej jest tak szybki, ûe niektóre, niedawno wyprodukowane urzâdzenia sâ juû przestarzaîe. By w przyszîoôci zapewniê kompatybilnoôê ze ôwiatowymi standardami Wasz napëd powinien: -posiadaê symbol XS (Extended Architekture - niekoniecznie od razu na obudowie - zajrzyjcie do danych technicznych). -byê kompatybilny z Kodak PhotoCD (koniecznie Multisession). -mieê moûliwoôê pracy z podwójnâ prëdkoôciâ (Double Speed). Teoretycznie, drive speîniajâcy wymaganie pierwsze musi speîniaê takûe drugie, ale lepiej sië upewniê. Uûytkownicy Amigi znajdujâ sië niestety w duûo gorszej sytuacji niû wîaôciciele PC. Do tego ostatniego komputera istnieje sporo napëdów speîniajâcych w/w wymagania, wyposaûonych we wîasny kontroler i kosztujâcych okoîo 400 DM. Amigowcy skazani sâ na drogie napëdy CD-ROM standardu SCSI, w cenie 700-900 DM (Toshiba lub Sony). Oprogramowanie Caîkiem niezîy driver, a raczej FileSystem rozprowadzany jest na dyskietkach PD pod nazwâ AmiCDROM. Jedynym na razie dostëpnym programem komercyjnym jest XTEC-FileSystem (ok.100 DM). Piszâc o oprogramowaniu nie sposób oczywiôcie pominâê sprzedawanego przez niemieckâ firmë Corporate Media programu PhotoWorX, który jest jedynym, jak dotychczas programem do pracy z dyskami PhotoCD, a konkretnie do ich oglâdania, wykonywaniaparu manipulacji i zapisywania w pamiëci masowej. Chëtni do jego nabycia muszâ wîoûyê ok. 180 DM, co dla tego rodzaju programu wydaje sië, delikatnie mówiâc, lekkâ przesadâ. Wysoka cena spowodowana jest zabójczymi opîatami licencyjnymi jakich ûâda Kodak. Miejmy nadzieje, ûe znajdzie sië wkrótce jakiô zdolny i ûâdny sîawy programista, który rozpowszechni tego rodzaju konwerter jako PublicDomain, tym bardziej, ûe istnieje juû program PD pozwalajâcy na oglâdanie (bez moûliwoôci konwersji i zapisu) dysków Kodaka. Tomasz Kulbacki